Μουσικό Σχολείο Λάρισας

Καλοκαίρι του ?88 και ένα παρθένο κοινό, ξεχασμένο στον κάμπο και τα βουνά της Θεσσαλίας, δονείται αισθητικά, βιώνοντας την απόλυτη παλίρροια της θεατρικής τέρψης.

Ο Κώστας Τσιάνος ανεβάζει την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη, υλοποιώντας τη μέθεξη της ανόθευτης λαϊκής μας παράδοσης με το αρχαίο δράμα και ανοίγοντας στην τότε εφηβική μου ψυχή ένα διαλογικό παράθυρο μαζί του.

Οι κριτικές είναι διθυραμβικές, η φήμη της παράστασης υπερβαίνει τα στενά γεωγραφικά, θεσσαλικά μας όρια, κατακτώντας το 1989 την απαιτητική θεατρική κοινότητα στο Φεστιβάλ Επιδαύρου . Ήταν η πρώτη φορά που ένα περιφερειακό θέατρο περνούσε τις πύλες του αργολικού θεάτρου. H υποδοχή ήταν πρωτόγνωρη και τα ακατάπαυστα χειροκροτήματα του κοινού αντηχούν ακόμη?

H παράσταση εκτιμήθηκε για την καθαρότητά της, την ειλικρίνεια των προθέσεών της και ένα σκηνοθετικό εύρημα- Ο Κώστας Τσιάνος έσκυψε με ευλάβεια στη λαϊκή μας παράδοση, αξιοποιώντας την αισθητική της και σκηνοθέτησε μια παράσταση- πρόταση με όραμα, που άνοιξε νέους δρόμους στο αρχαίο δράμα, χωρίς όμως να του ξεφεύγουν η ουσία, το πνεύμα και η ψυχή του έργου και απεκδυόμενος του διλήμματος αναγωγής του καινούριου ως αυτοσκοπού.
Ο Τσιάνος δεν επέπεσε στο αρχαίο δράμα με ληστρική εμμονή, το σεβάστηκε , χωρίς να φοβηθεί το διαμέτρημά του.
Το προσέλαβε με το σκηνοθετικό του φακό ως θεατρική πράξη, όχι ως ιδεολογικό φερέφωνο ή ευτελή αρένα pseudo-πολιτικών ανά και συ(ν)ζητήσεων. Επιπρόσθετα, το καλλιτεχνικό του φύσει οπλοστάσιο διεκδίκησε τη δυνατότητα να φιλοτεχνήσει ένα πρόσωπο Ιανό με τα πεπερασμένα όρια του επώνυμου ηθοποιού και τα μυθικά, ανυπέρβλητα μεγέθη του τραγικού ήρωα. Ας πούμε: η Λυδία Κονιόρδου -Ηλέκτρα.

Οι παραστάσεις του δράματος στους καιρούς μας διασπείρουν , κατά κοινή αποδοχή, ψευδο- διλήμματα: ρεαλιστική έως νατουραλιστική απεικόνιση ή ιδεαλιστικός μινιμαλισμός, ηρωικό υπερμέγεθες ή ανθρώπινο μετρίως ζην, ηθογράφειν ή ψυχολατείν (ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός ). Οι διδασκαλίες του Λαρισαίου θεατράνθρωπου αποδεικνύουν ότι κωφεύει στα ανωτέρω πλαστουργήματα , κάνοντας focus με περισσή ευαισθησία στον εποικοδομητικό εκφραστικό κώδικα, ιδωμένο τελεολογικά. Σ' όλες τις παραστάσεις που επιμελείται θριαμβολογεί η φαντασία στο εναρκτήριο λάκτισμα του ρεαλισμού. Καταληκτικά , κάθε θεατρικό του δημιούργημα το ενδύει με ανθρωπιστική εσθήτα, περιβαλλόμενη με ιδιάζουσα χρωματική ευαισθησία- ενσυναισθησία, η οποία ,ειδικά στις μέρες μας , διακυβεύεται.

Ο σκηνοθετικός του οβολός στη θεατρική δημιουργία επιδιώκει να επαναφέρει το όνειρο στη ζωή των ανθρώπων, έχοντας ως αφετηρία την εσωτερική αλήθεια, το πάθος για την τέχνη ως modus spirandi, την αίσθηση κατά βάση σωματική, που σκοπεύει στην πολιτική, πίσω από την οποία ανιχνεύεται ως αδιάσειστος μάρτυρας η ιστορία.

Το σκηνοθετικό αυτό δίδυμο αποτελεί πυξίδα στο όραμα του Τσιάνου, που συνίσταται στο να επαναπροσδιοριστεί η φυσιογνωμία του Θεσσαλικού Θεάτρου, «του δικού μας θεάτρου», και να επαναδιαλεχθεί με ένα ευρύ λαϊκό κοινό, παρουσιάζοντας σημαντικές παραστάσεις, στηρίζοντας την εγχώρια θεατρική δημιουργία και σφυρηλατώντας βιωματική σχέση με τη μαθητιώσα νεολαία.

Ο Κώστας Τσιάνος μέσα από την σκηνοθετική του τοποθέτηση στους κόλπους του Μουσικού σχολείου Λάρισας άνοιξε ρηξικέλευθα μονοπάτια στη μαθητική σκέψη :ουσιαστικά, έχει προκαλέσει τους μαθητές μας να αναμετρηθούν με την ταυτότητά τους και να τη συλλογιστούν . Με αγνά υλικά την ποίηση και τη μυθολογία της, το άχθος του αρχαίου της κλέους, τις μη επουλωμένες ακόμη πληγές της σύγχρονης ιστορίας της, τα κοινωνικο-πολιτικά δρώμενα που τη σημάδεψαν ανεξίτηλα και με φάρο του ένα βλέμμα βαθιά διεισδυτικό, ένα βλέμμα- σχολείο αποδεικνύει πως δίχως πίστη στο προσωπικό σου όραμα τίποτα δεν είναι υλοποιήσιμο. Στο ομιχλώδες τοπίο της εποχής μας, που η αυτόφωτη διανόηση κινείται σε ελεύθερη πτώση, αμελώντας όμως να ανοίξει το αλεξίπτωτό της, χρειαζόμαστε ανθρώπους σαν τον Κώστα Τσιάνο που να διαπραγματεύονται καθημερινά το ζητούμενο ?πρόκληση «Με ποιες λέξεις-κλειδιά θα μπορούσαμε να εμφυσήσουμε τη ζωή σ? ένα καινούριο πάνδημο όνειρο;»
Το Μουσικό σχολείο Λάρισας έχει βρει στο πρόσωπο του Κώστα Τσιάνου έναν πολύτιμο φίλο. Ελπίζουμε να συνεχίσει να δημιουργεί με το ίδιο εφηβικό πάθος, σκηνοθετικό οίστρο και ιδεολογική θέρμη, μεταλαμπαδεύοντας ως δάσκαλος στη σχολική μας κοινότητα, μαθητές και εκπαιδευτικούς, το θεατρικό του όραμα, κωφεύοντας σε Σειρήνες, παρακάμπτοντας Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, μιλώντας με Καβαφικούς όρους, και σαλπάροντας μαχητικά για το εκλιπόντα νόστο της ελπίδας?.

Σπυριδάκη Μ. Δέσποινα

κλασική φιλόλογος στο Μουσικό σχολείο Λάρισας

Υποψήφια διδάκτωρ

Όλα τα άρθρα του συντάκτη σε RSS

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΑΚΗ Μ. ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Κατά τη διάρκεια του 23^ου Παγκόσμιου Συνέδριου Φιλοσοφίας, που διεξήχθη    στην Αθήνα  από την 4 έως την 10 Αυγούστου 2013 υπό την εποπτεία της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, η Σπυριδάκη Μ. Δέσποινα, κλασική φιλόλογος του Μουσικού σχολείου Λάρισας, συμμετείχε στις ακαδημαϊκές συνεδρίες με εισήγηση της, απτομένη του τομέα Αισθητικής και φιλοσοφίας της τέχνης , με τίτλο << Η κριτική του L. Wittgenstein στον επιστημονισμό της Αισθητικής>>. Η προφορική ανακοίνωση πραγματώθηκε στην αγγλική γλώσσα. Η εισηγήτρια, Σπυριδάκη Μ. Δέσποινα, αφού σκιαγράφησε το ιδιαίτερο στυλ φιλοσοφείν του Βιεννέζου φιλοσόφου, εστίασε στην κατανόηση της φιλοσοφίας του ως δραστηριότητας κριτικής ανάλυσης του νοήματος των προτάσεων της γλώσσας και όχι ως συσσώρευσης γνώσης με ταυτόχρονη αναζήτηση και θεμελίωση της αλήθειας. Κατά την αναζήτηση των όρων του νοήματος, ο Wittgenstein (1889-1951)επιδιώκει να οριοθετήσει το νόημα από την α-νοησία. Έργο της φιλοσοφίας δεν είναι να περιγράψει τις γενικές αλήθειες που διέπουν τον ανθρώπινο νου. Αυτό, υποστηρίζει, είναι έργο της επιστήμης και συγκεκριμένα της ψυχολογίας - νευροεπιστημών. Ο Wittgestein αναπτύσσει μια εικονική θεωρία του νοήματος. Βάσει αυτής , δεδομένου ότι μια εικόνα είναι ένα «μοντέλο» του κόσμου (Tr.2.12) και για να δύναται να εικονίζεται σε μια γλώσσα, πρέπει να έχει κάτι κοινό με αυτό που εικονίζει, ο συνδετικός αρμός μεταξύ των προτάσεων της γλώσσας και των γεγονότων της πραγματικότητας είναι ότι μοιράζονται την ίδια λογική μορφή, η οποία καθεαυτήν δεν μπορεί να λεχθεί, «καθρεφτίζεται» όμως μέσα στην πρόταση.

Στο σημείο αυτό χρήζει αναφοράς η διάκριση που κάνει ο Wittgenstein ανάμεσα σε ό,τι λέγεται (saying) και έχει αναφορά στα γεγονότα του κόσμου, και σε ό,τι δείχνεται (showing). Ό,τι δείχνεται δεν έχει αναφορά στα γεγονότα του κόσμου, συνθήκη που συνεπάγεται πως ό,τι δείχνεται είναι άνευ περιγραφικού νοήματος (α-νοησία) (Κιτσόπουλος,1978, Βουδούρης,1972). Η θεμελιώδης αυτή διάκριση αποτελεί κλειδί για την προσέγγιση του πολιτισμικού αρώματος του Wittgenstein . Έμφαση δίδεται στις Διαλέξεις περί Αισθητικής του αυστριακού διανοητή στο πλαίσιο των ?αθη?άτων του στο Πανεπιστήμιο του Cambridge στα 1932-33 και 1938, από τις οποίες σώζονται ?όνο οι σημειώσεις που κράτησαν οι ακροατές του, G. E. Moore και οι σπουδαστές, philosophi minores ,Alice Ambrose, Yorick Smythies, Rush Rhees και James Taylor. Στις διαλέξεις αυτές αναδύονται οι κάτωθι προβληματικές: η αδυναμία απόδοσης ουσιολογικού ορισμού του ωραίου η προσέγγιση της αισθητικής ως περιγραφικής φιλοσοφίας , η αντιπαράθεση γούστου-δημιουργίας, η δευτερεύουσα χρήση των λέξεων κατά την περιγραφή του φαινομένου της τέχνης και η υπέρβαση των κοινωνικά οροθετημένων κανόνων της αισθητικής από την πλευρά της υψηλής τέχνης και των μεγάλων δημιουργών. Ο Wittgenstein δε διατύπωσε ?ία θεωρία για την αισθητική και οι δοκιμαστικές θεωρήσεις του είναι όλες περιγραφικές. Ο διανοητής αναλύει τις χρήσεις της λέξης «ωραίο» και σκώπτει την τάση να ανάγου?ε τα αξιολογικά ζητήματα στα αισθήματα ευαρέσκειας/απαρέσκειας που ?ας προκαλεί ένα έργο τέχνης ή στα κίνητρα του καλλιτέχνη που εικάζου?ε ότι προκάλεσαν τη δημιουργία ενός έργου. Οι αξιολογικές ?ας εκφράσεις, τουλάχιστον οι πιο «καθημερινές», δεν είναι παρά επιφωνήματα ? κι αν η αισθητική αναλά?βανε ως αντικεί?ενό της «αυτό που προκαλεί ευχαρίστηση», θα ήταν αναγκασμένη να εκταθεί σε ζητήματα τόσο πολυποίκιλα όσο το προσωπικό γούστο. Από την άλλη, οι ψυχολογικές ερμηνείες, που διατείνονται ότι εξηγούν τα πάντα, δεν είναι παρά ψευτο- ερμηνείες? κατορθώνουν να γίνονται αποδεκτές επειδή «αποπνέουν ?ια παράξενη γοητεία». Για τις τέχνες, ?ας υπενθυμίζει ο, Wittgenstein αποφαίνεται καλύτερα ο έ?πειρος, επαΐων ο τεχνίτης, πλατωνική essence, ή ο ενή?ερος, οξυδερκής παρατηρητής, ο οποίος για τα αισθητικά έργα καλείται να δώσει εκείνη ακριβώς την εξήγηση που θα την κάνει αποδεκτή? αυτός είναι όλος κι όλος ο σκοπός της «αισθητικής» εξήγησης. Μια τέτοια εξήγηση δεν επικαλείται το αίτιο της ο?ορφιάς. Δε χρειάζεται να εξηγήσει τι κάνει ωραίο ένα έργο, αλλά να δύναται να υποδείξει τι είναι (ή δεν είναι) ωραίο σε ένα έργο. Εν κατακλείδι, η αισθητική στάση του Wittgenstein δε συνίσταται σε μεταφυσική ή «άρρητη» αισθητική αρχή αλλά στη ?άλλον βερμπαλιστική διάθεση ενός λιγομίλητου ανθρώπου, ο οποίος προσεκτικά αφουγκράζεται και αναλαμβάνει να προειδοποιήσει τους επίδοξους ερευνητές του να ?ην άγονται και φέρονται από πομπώδεις αισθητικές θεωρίες, από πομφόλυγα συστή?ατα αισθητικής πλάνης, τα οποία χρήζουν αντιμετώπισης ?ε συστηματικότερη καχυποψία.

΄?You might think Aesthetics is a science telling us what?s beautiful ? almost too ridiculous for words. I suppose it ought to include also what sort of coffee tastes well?? (Wittgenstein 1966